Skip to Main Content

راهنمای بهترین روش کاربردی جستجوی متون پژوهشی- فارسی

برای دانش غذا و سلامت

کجا جستجو کنید

برای انجام موفقیت آمیز مرور متون یا همان Literature Review، شما باید یک جستجوی همه گیر را انجام دهید تا اطمینان پیدا کنید که تمام  کار های پژوهشی مربوطه را درباره موضوعی که بررسی می کنید پیدا کرده اید.

می توانید یک استراتژی جستجوی ایده ال را بسازید، اما اگر به دنبال پایگاه مناسب نیستید، متون مورد نیاز خود را پیدا نمی کنید.

ابزارهای مختلف زیادی وجود دارد که به شما امکان می دهند متون مختلف علمی را جستجو کنید و شاید حتی احساس سر درگمی بکنید که از   کجا شروع کنید. شاید شما در حال حاضر به طور عادی از ابزار خاصی استفاده می کنید، اما آیا آنها بهترین ابزار هستند؟ کدام یک به شما امکان می دهد یک جستجوی همه گیر را با روشی مناسب و منطقی انجام دهید؟

 مفید است که در مورد ابزارهایی که استفاده می کنید فکر کنید که آیا آنها برای دستیابی به قسمتی از متون پژوهشی بهتر هستند یا اینکه آنها برای کشف همه متون پژوهشی مورد نیاز شما مناسب هستند. استفاده درست از ابزارهای جستجو مشخص میکند که      جستجوی شما در واقع همه گیر و منظم comprehensive & systematic است  یا خیر.  

دسترسی به معنای به دست آوردن متن کامل پژوهشی است. کشف به معنای اطلاع از وجود تحقیقات است. این یک اشتباه بسیار متداول است که از ابزارهایی استفاده کنید که برای دستیابی کشف بهتر باشند. انجام این کار بدان معنی است که شما جستجوی خود را بر عکس انجام می دهید!

مرحله اول جستجوی شما باید کشف باشد و فقط بعد از دانستن آنچه در آنجاست، لازم است که متن کامل مقاله های مورد نیاز خود را جمع آوری کنید.انجام این اشتباه معمولی باعث اتلاف وقت می شود و بر کیفیت مرور متون شما تأثیر منفی می گذارد زیرا کمتر احتمال دارد که همه متون  پژوهشی را که نیاز دارید پیدا کنید!

(search engines) موتورهای جستجو

بهترین ابزار برای انجام جستجوی کامل و منظم متون، پایگاه های داده است.

آنها محتوای مجلات دانشگاهی را از ناشران متعدد و اغلب انواع دیگر نشریات مانند ژورنال های تجاری، گزارش ها، مقالات کنفرانس و اختراعات ثبت شده را به چکیده های علمی خلاصه و طبقه بندی می کنند.  این بانک های اطلاعاتی به گونه ای طراحی شده اند که تمام مطالبی را که  در آنها وجود دارد، می توان به راحتی جستجو کرد. بعضی اوقات رکوردهای موجود در پایگاه داده به متن کامل یک مقاله پیوند دارند و بعضی اوقات نه، اما آنها در درجه اول برای پیدا کردن طراحی شده اند- یعنی متن پژوهشی موجود را پیدا میکنند و جزئیات فهرست بندی علمی مقاله چاپ شده را که برای کار پژوهشی تان به آن نیاز دارید فراهم می کنند. پایگاه های داده ابزار پایه برای انجام جستجوهای فرا گیر در مورد هر زمینه پژوهشی هستند.


پایگاه های داده تخصصی (subject-specific) و عمومی (general)

پایگاه های داده های علمی پیرامون محتوای موضوعی سازماندهی می شوند که در صورت گستردگی به عنوان پایگاه عمومی داده شناخته می شوند، یابه طور خاص  بیشتر دور یک زمینه علمی  متمرکز  می شوند (به عنوان مثال شیمی) یا حتی بیشتر تخصصی می شوند (مثلاً پزشکی، ورزشی یا علوم غذایی و بهداشت). دامنه هر پایگاه داده به شما می گوید که چه محتوایی را می توانید با آن پیدا کنید.

این دامنه همچنین چگونگی یافتن اطلاعات درون آن را شکل می دهد. به دلیل وسعت پوشش آنها، پایگاه های عمومی بیشتر احتمال دارد نتایجی را که یافت غلط نامیده می شوند باز گردانند، جایی که اصطلاح جستجوی شما به معنای مورد نظر شما به کار برده نمی شود.

به عنوان مثال، اگر در پایگاه داده پزشکی PubMed یا پایگاه داده Web of Science یا Scopus کلمه  spiritsرا جستجو کنید، نتایج با مفهوم نوشیدنی های الکلی با نتایج مربوط به ماوراء طبیعی با هم بدست می آیند.

پایگاه داده تخصصی علوم و صنایع غذایی نه تنها یافت های غیر مرتبط برنمی گرداند، بلکه بسیاری از متون  مرتبط با نوشیدنی های الکلی به را بدست می اورد، زیرا به دلیل چگونگی فهرست شدن هر رکورد با اصطلاحات تخصصی مربوط به ان موضوع کد گذاری شده است، حتی وقتی این اصطلاح با مفاهیم دیگر هم ممکن است وجودداشته باشد.

دامنه پایگاه های داده را از پشتیبانی کتابخانه یا صفحات وب پایگاه ،قبل از جستجو فرا بگیرید.


نمایه سازی(indexing)  چیست و چرا در هنگام جستجو مفید است؟

برخی  از پایگاه های داده همچنین از یک اصطلاح نامه thesaurus  یا واژگان کنترل شده controlled vocabulary برای نمایه سازی محتوا استفاده می کنند، جایی که تمام اصطلاحات مختلف مربوط به یک موضوع تحت یک عنوان دسته بندی می شوند. این به کاربران کمک می کند تا زبان و اصطلاحات مختلفی که توسط محققان به کار می رود را در جستجوی خود بگنجانند.

به عنوان مثال، در FSTA، اگر اصطلاح عطرAroma  اصطلاح نامه را جستجو کنید، تمام نتایجی را گرداوری می کند که درآن نویسندگان کلمه عطررا برای توصیف یک عنصر مهم پژوهشی  به کار برده اند، اما همچنین  مقالات نویسندگانی که از کلماتی به معنای بو از جمله  odor،  odourیا   smellاستفاده کرده اند را اضافه می کند. در PubMed، جستجوی برای رژیم غذایی با استفاده از MeSH،  واژه کاهشReduction) ) نتایج مربوط به رژیم کاهش وزن Weight Reduction Diet وWeight Loss Diet   را می یابد. برخی از بانکهای اطلاعاتی برای ایندکس کردن به ماشین وابسته هستند، در حالی که برخی دیگر مانند FSTA دارای تیم های ویراستاری از متخصصان  علوم غذایی هستند که کار را با دقت بیشتری انجام می دهند.

مطالعات نشان داده است که پایگاه های داده که به ایندکس کردن ماشین تکیه می کنند، مانند PubMed، مقدار مشخصی از محتوای ژورنال های جعلی را شامل می شوند. ارزيابي كيفيت نشريات، از جمله شناسايي و مستثني كردن مجلات جعلی predatory journals))، بخشي از نقش يك ناشر است، بنابراين استفاده از پايگاه های داده كه توسط متخصصين مديريت شود، آرامش خاطر شما را به همراه خواهد داشت.

موتورهای جستجو مانند Google یا Baidu در چین به شما امکان می دهند انواع و اقسام اطلاعات را در اینترنت پیدا کنید، اما آنها به طور خاص برای یافتن اطلاعات علمی طراحی نشده اند، بنابراین آنها ابزاری کاملاً  مناسبی برای این کارنیستند.

Google Scholar و Baidu Scholar منابع بهتری هستند با توجه به به اینکه بر جستجوی اطلاعات علمی متمرکزند، اما:

• استانداردهای ویرایشگری را در مورد کیفیت محتوا انجام نمی دهند  که منجر به گنجاندن مقالاتی از ژورنال های جعلی می شود.

• تمام رشته ها را پوشش می دهند، به این معنی که جستجوهای شما احتمالاً نتایج بی ربط زیادی را باز می گرداند.

• اجازه کنترل دقیق بر جستجوها، حتی با گزینه های جستجوی پیشرفته را نمی دهد.

• متون پژوهشی دسته بندی موضوعی نشده اند، به این معنی که فقط نتایج مربوط به واژه هایی را که جستجو می کنید پیدا می کنید.

در نتیجه می توانید مطمئن باشید که در کنار برخی از نتایج با کیفیت، تعداد زیادی  مطالب غیرقابل اعتماد و غیرقابل استناد را بدست می آورید که می تواند بر کیفیت مرور متون شما تأثیر بگذارد و وقت شما را هدر دهد.

هنگامی که از موتورهای جستجو استفاده می کنید، می توانید اطمینان داشته باشید که در کنار برخی از نتایج با کیفیت، مقدار زیادی متون  غیر قابل اعتماد یا غیر استاندارد می گیرید.اگر از این نتایج استفاده کنید، کیفیت مرور متون شما را تضعیف می کند، در حین اینکه گشتن و پیدا کردن و بعد حذف آنها بسیار وقت گیر است! موتورهای جستجو می توانند برای دستیابی به متن کامل مقالات و اختراعات ثبت شده مفید باشند، اما استفاده از آنها برای پیدا کردن متون یک روش تحقیق ناکارآمد و بالقوه خطرناک است.


اگرچه موتورهای جستجوگر عمومی مانند گوگل، یاهو یا Duck Duck Go ابزار مناسبی برای یافتن ادبیات علمی مورد نیاز برای مرور متون شما نیستند، قابل ذکر است که آنها ابزارهای خوبی برای یافتن اطلاعات دولتی هستند. به عنوان مثال، می توانید از موتور جستجوگر برای یافتن اسنادی مانند دستورالعمل های بودجه تحقیق وزارت امور خارجه آمریكا، گزارش های علمی آژانس استاندارد مواد غذایی انگلیس یا آژانس ایمنی مواد غذایی اروپا یا دستورالعمل های سازمان هایی مانند سازمان بهداشت جهانی استفاده كنید. موتورهای جستجو دانشگاهی و اکثر بانکهای اطلاعاتی این کلاس از اسناد را شامل نمی شوند. بانک اطلاعاتی FSTA یک استثناء است، زیرا  اسناد قانونی، استانداردها و گزارش ها را فهرست بندی می کند (اما نه راهنمای دستوری برای کسب بودجه پژوهشی). 

همچنین سیستم عامل هایی مانند Academia.edu و ResearchGate وجود دارند که پژوهشگران می توانند پروفایل هایی برای نمایش کار خود و به اشتراک گذاشتن مقالات خود ایجاد کنند. هر دو می توانند برای دستیابی به متن کامل مقالات  مفید باشند. با این حال، به دلیل اینکه محققان  خود پروفایل های پژوهشی شان را ایجاد و نگهداری می کنند، جستجوی هر کدام (یا هر دو) به هیچ وجه به شما یک نمای کلی از یک زمینه را  نشان نمی دهد- فقط کار پژوهشگرانی را که مشارکت انتخاب کرده اند.

این سیستم عامل ها را با سرویس های کشف مانند پایگاه های داده، که از نظر محتوا کامل تر و یکپارچه تر هستند، اشتباه نگیرید که به طور خاص برای کمک به پژوهشگران در یافتن اطلاعات مرتبط با زمینه پژوهشی آنها ساخته شده اند.

به نظر می رسد برخی از ابزارها در ظاهر،  پایگاه داده های متون کامل باشند اما در واقع سیستم عامل های خاص ناشران هستند. ScienceDirect، بستر اشتراکی که میزبان مقالات ژورنال Elsevier است ، نمونه بارز آن است. ScienceDirect دسترسی به مطالب Elsevier را بسیار آسان می کند، اما تنها حدود 20٪ تحقیقات علوم غذایی در مجلات Elsevier منتشر شده است. استفاده از آن سیستم عامل یا هر بستر ناشر دیگر برای جستجوی محتوا، جستجوی شما را به شدت محدود می کند.

سرویس های کشف کتابخانه برای کشف و دسترسی طراحی شده اند. هدف آنها این است که جستجو در یک مکان برای یافتن همه چیز در مجموعه کتابخانه ، چاپ و کتابهای الکترونیکی ، مقالات و موارد دیگر را برای کاربر فراهم کنند.  آنها همچنین دسترسی به متن كامل هر كدام را كه مالك آن هستند یا اشتراك آن را دارند، یا درخواست های وام بین كتابخانه ای برای گرفتن مطالب از سایر كتابخانه ها را آسان می كنند. اشکالات هم در استفاده از آنها برای روند کشف وجود دارد:

١ .بعضی اوقات ممکن است اینطور به نظر برسد که  به همه منابع  کتابخانه دسترسی دارید در حالی که اینطور نیست.

٢ .ماهیت آنها چند منظوره ای ست، زیرا مجموعه کتابخانه موضوعات زیادی را در بر می گیرد. این بدان معناست که این یافتن موضوعات تخصصی برای کمک به جستجوی شما در آنها  مد نظر نبوده و دردسترس شما نیست.


توصیه بهینه کاربردی : صفحه کشف کتابخانه  برای لینک مربوط به پایگاه های موضوعی تخصصی بازدید کنید. در بیشتر موارد می توانید لیست تنظیم شده بر اساس موضوع و یا حروف الفبا را ببینید.

!تمرین بهینه

توصیه بهینه کاربردی: خود را با پایگاه های پژوهشی  كه به آنها دسترسي داريد، از جمله پایگاه هایی که در آنها دانشگاه شما عضویت دارد آشنا كنيد - دامنه آنها را بشناسيد (چه موضوعاتی راآنها فهرست می کنند) و همچنين چگونگي جستجو در آنها و کاربرد ابزار واژه گان تخصصی در صورت دسترس بودن، را یاد بگیرید تا بتوانيد از ظرفیت نهایی آنها استفاده كنيد.


توصیه بهینه کاربردی: به یاد داشته باشید که پژوهش برای مرور متون یک فرایند دو مرحله ای است - اول پیدا کردن متون پژوهشی است و دوم دستیابی به متونی ست که شما تعیین کرده اید که نیاز دارید. ترتیب مراحل را تغییر ندهید! اگر جستجوی خود را به منابعی  که به آسانی قابل دسترسی هستند محدود کنید، مطمئناً مرور متون  شما مغرضانه و یکطرفه خواهد شد که نه سیستماتیک است و نه فراگیر.